Trong các giao dịch dân sự, việc công chứng văn bản khai nhận hoặc thỏa thuận phân chia di sản thừa kế là thủ tục quan trọng nhằm đảm bảo tính pháp lý và tránh tranh chấp về sau. Tuy nhiên, không phải lúc nào hồ sơ cũng được chấp nhận, bởi công chứng viên có quyền từ chối công chứng di sản thừa kế trong một số trường hợp nhất định. Bài viết dưới đây sẽ phân tích chi tiết các căn cứ pháp lý mới nhất, ví dụ thực tế và hướng xử lý khi gặp tình huống này.
1. Căn cứ pháp lý về từ chối công chứng di sản thừa kế
Theo Điều 44 Luật Công chứng 2014 (sửa đổi, bổ sung năm 2023), công chứng viên có quyền từ chối công chứng nếu hồ sơ, nội dung hoặc người yêu cầu công chứng không đáp ứng điều kiện pháp luật.
Ngoài ra, các văn bản liên quan như:
Bộ luật Dân sự 2015 (quy định về thừa kế theo di chúc, theo pháp luật).
Luật Đất đai 2013 (sửa đổi 2024), áp dụng khi di sản là quyền sử dụng đất.
Luật Hộ tịch 2014 (quy định về giấy tờ chứng minh quan hệ nhân thân).
Các căn cứ này là nền tảng pháp lý để công chứng viên xem xét, quyết định có chấp nhận hay từ chối công chứng hồ sơ thừa kế.
2. Các trường hợp thường gặp khi bị từ chối công chứng di sản thừa kế
2.1 Hồ sơ không đầy đủ hoặc không hợp lệ
Người yêu cầu công chứng chưa xuất trình đủ giấy tờ chứng minh quyền thừa kế như: giấy chứng tử, giấy khai sinh, hộ khẩu, giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (nếu di sản là đất)… Đây là căn cứ phổ biến để từ chối công chứng di sản thừa kế.
2.2 Có tranh chấp về di sản
Nếu di sản đang có tranh chấp giữa những người thừa kế hoặc đang bị khiếu kiện tại Tòa án, công chứng viên buộc phải từ chối công chứng theo quy định pháp luật.
2.3 Di sản không đủ điều kiện để định đoạt
Ví dụ: Quyền sử dụng đất chưa có Giấy chứng nhận, tài sản đang bị kê biên để thi hành án, hoặc thuộc diện bị hạn chế giao dịch.
2.4 Người yêu cầu công chứng không có đủ năng lực hành vi
Trong trường hợp người thừa kế bị mất năng lực hành vi dân sự, hoặc bị ép buộc, đe dọa khi lập văn bản, công chứng viên có quyền từ chối công chứng để bảo vệ tính hợp pháp của giao dịch.
3. Quy trình xử lý khi bị từ chối công chứng di sản thừa kế
3.1 Yêu cầu công chứng viên lập văn bản nêu rõ lý do từ chối
Theo Điều 44 Luật Công chứng 2014, công chứng viên phải thông báo bằng văn bản, nêu cụ thể lý do từ chối. Đây là căn cứ để người dân thực hiện bước tiếp theo.
3.2 Bổ sung, hoàn thiện hồ sơ
Trong nhiều trường hợp, nguyên nhân từ chối chỉ là do thiếu giấy tờ (ví dụ: chưa có giấy chứng tử bản gốc). Khi đó, người dân có thể bổ sung để tiếp tục công chứng.
3.3 Thực hiện quyền khiếu nại khi bị từ chối công chứng di sản thừa kế
Nếu cho rằng việc từ chối là trái luật, người dân có quyền khiếu nại đến:
Trưởng Văn phòng công chứng/Trưởng Phòng công chứng.
Sở Tư pháp địa phương.
Khởi kiện tại Tòa án theo Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015, nếu có thiệt hại phát sinh.
4. Ví dụ minh họa thực tế về từ chối công chứng di sản thừa kế
Gia đình ông C có một thửa đất được để lại theo di sản. Khi các con của ông đến công chứng văn bản thỏa thuận phân chia di sản, công chứng viên từ chối với lý do một trong các người thừa kế đang khởi kiện tranh chấp quyền thừa kế tại Tòa án. Trong trường hợp này, việc từ chối là hoàn toàn đúng quy định, vì chỉ khi Tòa án có bản án hoặc quyết định giải quyết xong tranh chấp thì hồ sơ công chứng mới được tiếp nhận.
>>> Xem thêm: Tiết kiệm thời gian khi hiểu rõ Thủ tục công chứng ngay từ đầu.
Kết luận
Như vậy, đây không phải là tùy tiện mà dựa trên căn cứ pháp luật cụ thể nhằm đảm bảo tính minh bạch, phòng ngừa rủi ro tranh chấp. Người dân khi gặp tình huống này nên:
Hiểu rõ lý do bị từ chối.
Bổ sung hồ sơ còn thiếu hoặc chờ giải quyết tranh chấp.
Thực hiện khiếu nại nếu việc từ chối là không có căn cứ.
Như vậy, nắm rõ quy định sẽ giúp người dân bảo vệ được quyền lợi chính đáng và tránh được những rắc rối pháp lý trong quá trình thực hiện thủ tục thừa kế.
Nếu bạn cần thông tin thêm hoặc hỗ trợ trong việc soạn thảo và công chứng hợp đồng, đừng ngần ngại liên hệ ngay với Văn phòng công chứng Nguyễn Huệ. Chúng tôi chuyên cung cấp dịch vụ công chứng với đội ngũ luật sư và công chứng viên giàu kinh nghiệm sẵn sàng hỗ trợ bạn mọi thủ tục pháp lý cần thiết. Hãy gọi cho chúng tôi qua số điện thoại 0966.22.7979 hoặc đến trực tiếp văn phòng để nhận được sự tư vấn tận tình và chuyên nghiệp!
Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Thị Huệ:Cử nhân luật, cán bộ cấp cao, đã có 31 năm làm công tác pháp luật, có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về công chứng, hộ tịch, quốc tịch. Trong đó có 7 năm trực tiếp làm công chứng và lãnh đạo Phòng Công chứng.
Công chứng viên Nguyễn Thị Thủy:Thẩm Phán ngành Tòa án Hà Nội với kinh nghiệm công tác pháp luật 30 năm trong ngành Tòa án, trong đó 20 năm ở cương vị Thẩm Phán.
Bên cạnh đó là đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.
Địa chỉ: 165 Giảng Võ, phường Cát Linh, quận Đống Đa, Hà Nội
Sao y chứng thực giấy tờ, tài liệu
